ΜΕΡΟΣ
Ζ-
Έρευνα: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου
(χημικός)
Απαραίτητα ιστορικά στοιχεία
Η Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας(1438-1439)είναι
πιθανόν και η τελευταία σοβαρή προσπάθεια για την ένωση των Ρωμαιοκαθολικών με ην Ορθόδοξη Εκκλησία με
πρωτοβουλία συνήθως είτε του αιρεσιάρχη πάπα από την μια είτε του Βυζαντινού
Αυτοκράτορα από την άλλη. Ο καθένας είχε τα δικά του κίνητρα και λόγους. Ο
πάπας για να συγκεντρώσει όλη την εξουσία στο πρόσωπο του χωρίς φυσικά την
παραμικρή υποχώρηση σε δογματικά θέματα από μέρους του και ο εκάστοτε
Βυζαντινός Αυτοκράτορας από την άλλη ο οποίος για να αποκρούσει τους κινδύνους
που απειλούσαν την αυτοκρατορία του ήθελε την στήριξη των Λατίνων. Φυσικά οι αντιδράσεις του πληρώματος της
Εκκλησίας ήταν πάντα έντονες οπού κλήρος και λαός της πίστεως φρουρός.
Μια τέτοια προσπάθεια αποφασίστηκε από τον πάπα Ευγένιο Δ' και τον αυτοκράτορα
Ιωάννη Η' Παλαιολόγο. Έτσι τον Απρίλιο του 1438 ξεκίνησαν οι
προκαταρκτικές συζητήσεις της ενωτικής αυτής συνόδου.
Μαζί με τον αυτοκράτορα ήταν ο Πατριάρχης Κων/πόλεως Ιωσήφ οι εκπρόσωποι των
πατριαρχείων της Ανατολής μητροπολίτες Εφέσου Μάρκος ο Ευγενικός,Ηρακλείας
Αντώνιος και Σάρδεων Διονύσιος. Επίσης ο Νίκαιας Βησσαρίων,ο μητροπολίτης
Ρωσίας Ισίδωρος,ο Μονεμβασιάς Δωρόθεος και πολλοί μοναχοί και ιερομόναχοι. Επίσης
ο αδελφός του αυτοκράτορα Δημήτριος.
Από την αρχή φάνηκε το μάταιο των προσπαθειών. Τα επιχειρήματα του Αγίου Μάρκου
του Ευγενικού σχετικά με την προσθήκη του Filioque ήταν αποστωμοτικά. Αρκούσε η
απαγόρευση της Γ' Οικουμενικής Συνόδου κάθε προσθήκης ή μεταβολής στο σύμβολο
της Πίστεως.
Και τότε άρχισαν οι πονηριές από πλευράς των παπικών.Αρνούμενοι να εξαλείψουν
την παράνομη προσθήκη στο Σύμβολο της Πίστεως μετέφεραν τις θεολογικές
συζητήσεις στην πόλη της Φλωρεντίας αφου δελέασαν τον αυτοκράτορα με παροχή
πλοίων και χρημάτων.Επίσης οι διαρροές υπέρ της ενώσεως από τους Νίκαιας
Βησσαρίων και Ρωσίας Ισίδωρο ευνόησε τους παπικούς ετσί ώστε να παρακάμψουν τις
συζητήσεις σχετικά με την προσθήκη του Filioque και αφου ο
αυτοκράτορας απομόνωσε τον Εφέσου Μάρκο και τον Ηρακλείας Αντώνιο έδωσε τα
ηνία των διαλόγων στον Βησσαρίων και στον Ισίδωρο.
Ο πάπας ήταν αποφασισμένος να μην αφήσει την ορθόδοξη αντιπροσωπία να
επιστρέψει εάν δεν γινότανε η ένωση. Έτσι μετά από πολλές υποχωρήσεις οι
ορθόδοξοι ενέδωσαν στο filioque,στα άζυμα στο καθαρτήριο πυρ και στο
παπικό πρωτείο. Τον όρο της ενώσεως τον υπέγραψαν δεκαοχτώ Έλληνες αρχιερείς
και έντεκα κληρικοί.Δεν υπέγραψαν ο Άγιος Μάρκος καθώς και οι επίσκοποι
Σταυρουπόλεως και Ιβηρίας.
Η Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας στο
Κείμενο της Αλεξάνδρειας
1.17. Ἡ σύνοδος τῆς Φερράρας-Φλωρεντίας (1438–1439)
συγκλήθηκε, ἐνῶ συνεδρίαζε ἀκόμη ἡ
κονσιλιαριστικὴ
σύνοδος τῆς
Βασιλείας (1431–1449), ποὺ
εἶχε ἀπορριφθεῖ ἀπὸ τὸν
Πάπα Εὐγένιο Δ΄ (1431–1447). Καὶ οἱ
δύο ἀντιμαχόμενες δυτικὲς πλευρές εἶχαν προσκαλέσει τὸν αὐτοκράτορα
καὶ τὸν
Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ἀλλὰ, ἀκολουθώντας
τὴν ἀρχὴ τῆς
πενταρχίας, ὁ
αὐτοκράτορας καὶ ὁ
Πατριάρχης ἀποφάσισαν
νὰ μὴν
πᾶνε στὴ
Σύνοδο τῆς Βασιλείας ἀλλὰ
στὴ Φερράρα, καὶ μετὰ
στὴ Φλωρεντία, ὅπου βρισκόταν ὁ πάπας. Εἶναι, ἐπίσης,
ἀλήθεια ὅτι, ὑπὸ τὴν
πίεση τῶν Ὀθωμανῶν καὶ
τὴν ἀνάγκη
στρατιωτικῆς
ἐνίσχυσης, ὁ αὐτοκράτορας
καὶ ὁ
Πατριάρχης ἀναγνώριζαν
ὅτι ὁ
πάπας ἦταν σὲ
θέση νὰ ἐξασφαλίσει
δυτικὴ βοήθεια ὑπὲρ
τῆς Κωνσταντινούπολης.
Ἡ
σύνοδος ἀσχολήθηκε μέ τά θέματα διαφωνίας ποὺ εἶχαν
ἀνακύψει ἀνάμεσα στὶς δύο Ἐκκλησίες, εἰδικότερα: τὸ Filioque, τὴ χρήση ἀζύμων στὴν Εὐχαριστία,
τὸ καθαρτήριο, τὴν μετὰ
θάνατον θεωρία τοῦ
Θεοῦ, καὶ
τὸ παπικὸ πρωτεῖο. Ἡ
βούλλα τῆς ἕνωσης,
Laetentur coeli (1439), μὲ
μιὰ σημαντική βιβλικὴ εἰσαγωγή,
ὑμνοῦσε
τὸν Χριστὸ ὡς
τὴν κεφαλὴ καὶ
τὸν ἀκρογωνιαῖο λίθο τῆς ἐπανενωμένης
Ἐκκλησίας.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ.Η Σύνοδος της
Βασιλείας (1431- 14377) ευνόησε τις προσπάθειες αναμόρφωσης της Καθολικής
Εκκλησίας, και εξέδωσε μια σειρά διαταγμάτων που περιόριζαν την παπική εξουσία
και προσπαθούσαν να αναβιώσουν τις συνοδικές λειτουργίες της πρώτης δυτικής
εκκλησίας. Σφοδρός αντίπαλος αυτών των προσπαθειών ήταν ο Πάπας Ευγένιος Δ΄.
Όταν η Σύνοδος της Βασιλείας κατέστη άκαρπη εξαιτίας των αντιμαχιών, και οι δυο
πλευρές, Πάπας και Συμβούλιο της Συνόδου αναζήτησαν νέους τρόπους υπεροχής. Ο
Πάπας, αποκήρυξε τη Σύνοδο της Βασιλείας, (η Σύνοδος αυτή δεν αναγνωρίζεται από
την Καθολική Εκκλησία μέχρι σήμερα) και διακήρυξε νέα σύνοδο στη Φερράρα, με
τους Επισκόπους που του έμειναν πιστοί.
Οι διαφωνούντες επίσκοποι αναζήτησαν την προστασία του Γάλλου βασιλιά, ο οποίος συγκάλεσε για αυτό τον σκοπό ένα Εθνικό συμβούλιο που διέταξε να συνέλθει στη Μπουρζ τον Μάιο του 1438. Στις 7 Ιουλίου 1438, ο βασιλιάς εξέδωσε το διάταγμα, Caroli Septimi Frankorum Regis Pragmatica Sanctio, στην οποίο αποδέχτηκε τις αποφάσεις του Εθνικού συμβουλίου της Γαλλίας και διέταξε την τήρησή τους. Ουσιαστικά περιέχει τις αρχές της υπεροχής μιας οικουμενικής συνόδου έναντι του Πάπα, της τακτικής διεξαγωγής γενικών συνόδων και του περιορισμού των παπικών επιφυλάξεων και απαιτήσεων φόρου.