تولید و تهیه  انواع سیب زمینی و پیاز

تاریخچه :

 کشت این گیاه در ایران از زمان های بسیار قدیم معمول بوده و به علت وجود آب و هوای متنوع ( از سردسیری تا معتدل و گرمسیری)، از مناسب ترین مناطق کشت تیپ های مختلف آن می باشد. تا آنجایی که تاریخ نشان می دهد بشر از پیاز استفاده می نموده است. گونه های مورد کشت و زرع احتمالاً بومی نواحی آسیای جنوب غربی می باشند .

 مهاجرین اولیه، پیاز رابه آمریکای شمالی آورده و معرفی کردند . پیازهای جمع آوری شده در قرن 19 توسط گیاه شناسان در آسیای غربی، مبین این است که منشاء پیاز را دامنه شمال ایران، افغانستان ونواحی آسیا می دانند.

 رده بندی گیاهی

 گیاهی است دو ساله و Alliaceae و متعلق به خانواده Allium cepa L . نام علمی پیاز می باشد. گیاه پیاز آلوگام است که حشرات نقش مهمی در گرده افشانی ایفا می کنند. n= تعدادکروموزومهای آن 16همچنین در پیاز، تلقیح به صورت اتوگام نیز انجام می گیرد، بنابراین محصولی که از نباتات آلوگام بدست می آید یکنواخت نیست و این ناخالصی کم و بیش در محصول تجارتی پیاز مشاهده می شود و تعجبی ندارد اگر در یک واریته تجارتی، بعضی از پیازها دیرتر برسند و بعضی زودتر، برخی درشت شوند و برخی ریز بمانند.

 ترکیب پیاز

 پیاز در حدود 89 % آب دارد . بطوریکه تجربه نشان داده است پیازهایی که دارای مواد گلوسیدی بیشتری هستند مدت زیادتری در انبار میمانند. ارزش غذایی در 100 گرم پیاز خوراکی به شرح زیر است:

، 10 میلی گرم ویتامین C ، A 1 % پروتئین، 27 میلی گرم کلسیم، 40 واحد ویتامین - حدود 35 کالری انرژی، 2 0. میلی گرم آهن و / 0 درصد خاکستر، 39 میلی گرم فسفر و 5 / 6- 0 درصد الیاف خام، 1 / 6 - 0/ % 5 کربوئیدرات، 9

 % 0/ 2 چربی.

 بو و طعم پیاز

 که به علت تقطیر ( C6H12S بو و طعم پیاز مربوط به مواد سولفوره فراری است به نام دی سولفید پروپیل آلیل ( در 2 درجه حرارت معمولی تجزیه می شود. به همین جهت طعم پیاز پخته در مقایسه با پیازهای خام خیلی ملایمتر است. همچنین پیاز سفید به علت اینکه مقدار کمتری از این ماده دارد ملایمتر از پیازهای قرمز و زرد می باشد. مقدار ماده مزبور در واریته های دیررس بیشتر از ارقام زودرس است . خاصیت انباری پیاز با افزایش رطوبت آنها کاهش می یابد. بنابراین پیازهای ملایم ( که رطوبت زیادی هم دارند) از خاصیت انباری کمتری نسبت به پیازهای تند( که رطوبت کمتری دارند) برخوردارند.

 پیازهایی که در شرایط رطوبت زیاد نمو می کنند دارای موارد سولفوره فرار کمتری هستند . وقتی که پیاز چندین ماه در انبار می ماند به تدریج تندتر م ی شود. این بالا رفتن درجه تندی پیاز، ممکن است به علت کم شدن آب و هیدراتهای کربن، در نتیجه تغییرات شیمیایی و یا تنفس آن باشد . با تو جه به طعم پیاز می توان تخمینی از مواد سولفوره آن بدست آورد. ماده مولد تندی پیاز، بعداز کندن از زمین یا زخمی شدن آن تشکیل می شود.

ارقام پیاز

به طورکلی ارقام پیاز در سه گروه طبقه بندی می شود :

1- روز کوتاه  ، 2- روز متوسط  ، 3- روز بلند

 الف- پیازهای روز کوتاه :

 زمان لازم  این ارقام در مقایسه با سایر واریته ها، طی دوره رشد، به کمترین طول روز( حدوداً 12 ساعت) برای برداشت محصول، حدوداً 7 ماه به طول می انجامد. از این رو، ارقام روز کوتاه با توجه به شرایط آب و هوایی در پاییز کشت و در اواخر زمستان یا اوایل بهار برداشت می شوند.

 ب- پیازهای روز متوسط :

 این پیازها احتیاج به آب و هوای ملایم و طول روز متوسط داشته و مناسب نواحی معتدل با عرض جغرافیایی  36 و 13  ساعت احتیاج دارند و برای تکمیل غد ه های پیازهای خود - درجه هستند . در این نواحی به طول روز حدود 14و 5 ماهه را باید سپری کنند . این ارقام را در نواحی معتدل تر در زمستان م ی کارند و در اواخر بهار یا اوایل - یک دوره 6 تابستان برداشت می کنند.

 پ- پیازهای روز بلند :

 این ارقام برای تولید پیاز، احتیاج به طول روز زیاد و درجه حرارت بالا دارند . طول روز مناسب برای تشکیل پیاز در این ارقام حد ود 16 ساعت می باشند. نواحی کشت این ارقام در ایران مناطق سرد و معتدل سرد می باشد. این ارقام در اوایل بهار کشت و در اواخر تابستان یا اوایل پاییز برداشت می شوند. دوره رشد آنها حدود 6 ماه می باشد. قابلیت انبار کردن و حمل و نقل این ارقام معمولاً خوب است.

 502 ، هیبرید پریماورا و سرکره برازجان اشاره کرد. PRR از ارقام روز کوتاه می توان به تگزاس ارلی گرانو را نام yellow sweet spainish ، ازارقام روز متوسط میتوان رامهرمز، طارم و سفید ساری، سفید گرگان، لوشان برد.

 یم دنلب از ارقام روز توان قرمز آذرشهر، سفیدکاشان، سفیدق م ، قولی قصه، سفید کمره ای خمین، درچه اصفهان، قرمز ری و محلی کردستان را نام برد.

 فرآیند تولید پیاز

مراحل کاشت پیاز :

الف) آماده کردن زمین :

زمین مناسب برای کشت، بایدسست، حاصلخیز، دارای هوموس زیاد و بخوبی زهکشی شده . خاک سنگین که پس از بارندگی یا آبیاری روی آن سله می بندد مطلوب نمی باشد. خاکهای آلی پوسیده بهترین خاک برای تولید پیاز می باشند.

عمق شخم متوسط بوده و سطح خاک نیز باید بخوبی آماده و کاملاً نرم باشد. برای کاشت پیاز سطوح خشن و ناهموار و نیز نشاهای کوچک یا پیازهای ریز مناسب نمی باشند. همچنین زمین را در م ناطقی که آبیاری می شود تسطیح می کنند تا آبیاری بخوبی انجام شود . از آنجایی که خاکهای آلی پوسیده دارای بافت خوبی هستند به آسانی آماده می شوند. این خاکها قبل از کاشت احتیاج به دیسک، دندانه یا ماله دارند . در زمینهای هوموسی باید دقت نمود.

 برای کشت PH= 6 - 6/ اسیدیته خاک زیاد نشود و این اسیدیته را م ی توان با استفاده از آهک مرتفع نمود . خاکهای 8 این محصول مناسب م ی باشند. پیاز نسبت به شوری خاک حساس بوده و بخصوص در مرحله جوانه زنی حساسیت آن

 زیادتر میباشد و با افزایش شوری خاک، محصول کاهش می یابد.

ب) کود دهی:

 پیاز دارای سیستم ریشه های محدودی می باشد. این سیستم ریشه، نسبت به کود شیمیایی مناسب در هر خاکی واکنش نشان می دهد. نیاز خاکهای آلی پوسیده به کود شیمیایی بسیار متفاوت است . پتاسیم و فسفر عناصر محدود

 کننده محسوب می شوند و تامین آنها باعث افزایش عملکرد خواهد شد . کود دامی برای خاکهای معدنی بخصوص اگر از نظر مواد آلی فقیر باشند . توصیه می شود، ولی در خاکهای هوموسی نیازی به کود دامی نیست و می توان پتاس و

 فسفر مورد احتیاج را از طریق کود شیمیایی به زمین داد . کود دامی را اگر تازه باشد باید به محصولی که قبل از پیاز کشت شده داده شود، ولی اغلب به علت در دسترس نبودن کود حیوانی و اینکه تخم علف هرز موجود در آن ایجاد زحمت می کند از کود شیمیایی استفاده می کنند. کود شیمیایی را بعد از تهیه زمین و قبل از خط کشی، توسط کود پاش به طور سطحی پخش نموده، سپس اقدام به خط کشی می نماید. کود ازت در ابتدا یک سوم در زمین توزیع و دوسوم بقیه در دو یا سه نوبت بعد از سبز شدن توزیع خواهد شد . توزیع اولین کود سرک زمانی که پیازها حدود 2- 30 روز توزیع م ی گردد. نیاز کودی پیاز در جدول 7 - 10 هستند انجام م ی شود و نوبتهای بعدی با فاصله 45 Cm مشاهده می شود.

ج) کاشت:

شرایط آب و هوایی در چگونگی نحوه کاشت تاثیر فراوان دارد و در مناطق سرد، معتدل سرد و نواحی دیم، کشت مستقیم بذر معمولی ترین روش می باشد. در نواحی جنوبی و معتدل گرم می توان با استفاده از نشا اقدام به کشت نمود.

یاپ بذر پیاز را در نواحی گرم، بسته به ناحیه مورد کشت، در یز یا زمستان م ی کارند. کاشت زودتر باعث بوجود آمدن ساقه گل دهنده در بعضی از واریته ها می شود و چنانچه بذر را دیرتر از زمان مطلوب بکاریم، رسیدن آن در بهار به تعویق خواهد افتاد . چنانچه هدف از کشت بذر تهیه پیازچه باشد م ی توان آن را از اواسط شهریور تا اوایل دی ماه ادامه داد.

 6 کیلوگرم می باشد . / در روش کاشت مستقیم، فاصله بین ردیفهای 30 سانتیمتر و میزان بذر مصرفی برای هرهکتار 5جهت تولید پیازهای زودرس و یکنواخت به وسیله نشاء اقدام به کشت می نمایند، در این صورت بذر را باید در خزانه سبز نمود که مساحت خزانه به میزان یک هکتار برای ده هکتار زمین میباشد. ارتفاع نشاءهای جا به جا شده در 3 روز به حد اشباع نگهداری میگردد. - 15 سانتیمتر میباشد رطوبت زمین نیز در مدت 4 - شرایط مناسب حدود 20

 یکی دیگر از روشهای تولید که در استان گیلان بیشتر مرسوم است، استفاده از پیازهای ریزی است که از کشت می نامند و طریقه کشت آن به قرار Onion- Set متراکم بذر در سال قبل تولید شده اند . این نوع پیاز را در اصطلاح زیر است:

 10 گرم، با فاصله ردیف - 1000 بوته در متر مربع کاشته می شود ( میزان 12 - در 15- 20 سانتیمتر ). سال اول بذور پیاز با تراکم 2000 در این روش، به م ی زان کم کود داده م ی شود و از حیث مواد غذایی زمین ضعیف می باشد . پیازها در اثر تراکم زیاد و کمبود مواد غذایی، خیلی زود به حد رسیدگی م ی رسند. این پیازهای ریز با قطر کمتر از 25 میلی متر جهت کشت در سال بعد با تراکم 30 تا 80 بوته در متر مربع با توجه به اندازه آن مو رد استفاده قرار م ی گیرند . در

 1 الی 2 ماه زودتر از پیازهای معمولی وارد بازار می شود.

د)  مرحله داشت

1) آبیاری

 پیاز به آب فراوان نیاز دارد و در اراضی سنتی که سطح خاک زود شود باید دقت نمود اطراف ریشه پیاز رطوبت ک افی موجود باشد . کشت آبی بیشتر از دیم تولید محصول می نماید ولی در نقاط مرطوب شمال می توان پیاز را به صورت دیم کاش ت . پیازهای حاصل از کشت آبی، وزن بیشتری نسبت به محصول دیم در انبار از دست می دهند.

 آب بیش از حد باعث دیررس شدن و زردی برگها می شود. از طرف دیگر، کم آبی باعث کاهش عملکرد می شود . به طور معمول مزرعه را هر 5 الی 7 روز یکمرتبه آبیاری م ی کنند و میزان آب مصرفی با توجه به منطقه کشت، زمان کشت، روش تولید و نوع خاک متغیر می باشد.

 2) وجین و سله شکنی

 از آنجایی که پیاز دارای ریشه سطحی و کوتاه است، عملیات وجین و سله شکنی در عمق کم صورت می گیرد . این عملیات پس از استقرار بوت ه های پیاز انجام م ی گیرد تا علف های هرز به بوته پیاز غلبه نکند . تعداد دفعات سله شکنی

 نسبتاً زیاد می باشد.

 3) خوابانیدن برگ سبز

 گاهی اوقات قسمت هوایی پیاز یعنی برگهای سبز آن به رشد رویشی خود ادامه داده و پیاز دیررس میشود. این عمل به علت آب اضافی و یا کودهای ازته می باشد و لذا برای جلوگیری از دیررس شدن باید مانع رشد برگ ها شد . این عمل با شکستن و خوابانیدن برگ ها روی زمین صورت می گیرد. در صورتیکه هوا مرطوب باشد ممکن است برگ ها مجدداً از زمین ب لند شوند، لذا به فاصله یک هفته تا ده روز عمل خوابانیدن را می توان تکرار نمود . این عمل به وسیله شن کش و در سطح وسیع با غلطک های سبک باغبانی صورت می گیرد.

4) علف های هرز

یکی از علل کاهش عملکرد محصول وجود علف هرز در مزرعه باشد. علف هرز را می توان در زراعت خطی توسط کولتیواتور یا وجین دستی از بین برد . از علف کشها در کنترل علف هرز استفاده می نمایند. مسئله مهم در مورد علف کش دقت در شرایط زمان و مصرف است زیرا که رطوبت یا درجه حرارت و یا بارندگی می تواند عوامل تغییر دهنده نتیجه کار باشد.

 5) روش های مبارزه شیمیایی

 1- ماده موثره، پس از کشت بذر پیاز و قبل از رویش، مصرف می شود . Kg/ ha علف کش داکتال به میزان این علف کش بر علیه اغلب باریک برگها ( گراسها) و پهن برگهای یکساله بذری همچون تاج خروس، جوموشک، خرفه، قیاق و پوآ استفاده می کنند.

2- علف کش گراماکسون بلافاصله قبل از رویش پیاز در شرایطی که فقط علف های هرز رویش دارند مستقیماً روی علف های هرز پاشیده شده و مصرف آن 3 لیتر در هکتار می باشد.

3- علف کش ترفلان به میزان 2 لیتر قبل از کاشت با خاک مخلوط شده و در کشت پیاز مادری، جهت تولید بذر و انتقال نشاء مصرف می شود، ولی در کشت مستقیم بذر نباید از Onion- set استفاده می گردد. همچنین در کشت

 ترفلان استفاده نمود.

 4-  لیتر در هکتار پس از سبز شدن پیاز و در مرحله 6 برگی علف های هرز پهن / 5- علف کش توتریل به میزان 3 برگ استفاده می شود.

6) بیماری های پیاز

 قارچها و باکتریها به بوته پیاز در مزرعه و یا به خود پیاز در انبار حمله می نمایند. لازم به ذکر اس ت . قارج کش ها به منظور خاصیت حفاظتی مصرف م ی شوند و تنها قادرند مانع از ایجاد آلودگی گردند، اما نمی توانند از شیوع بیماری ایجاد شده جلوگیری نماین د . ترکیبات مسی و تیوکاربا م اتها در پیشگیری بیماریهای قارچی پیاز موثرن د . بیماریهایی که در ایران مشاهده شده است به قرار زیر می باشند:

1 . بیماری پوسیدگی خاکستری:

 حمله Botrytis allii این بیماری در انبار به پیاز مخصوصاً به نوع سفید آن کند. عامل آن قارچی است به نام که به ندرت پیا ز را در مزرعه مورد هجوم قرار می دهد. این بیماری خیلی کم به پیازهای سالم حمله می کند،  munnبنابراین در حمل و نقل پیاز باید دقت نمود.

2 . بیماری لکه ستاره ای پیاز :

 است که نوعی قارچ بوده و روی پوست خارجی پیازهای سفید، لکه های Colletotrichum circinans عامل آن سیاه ست ارهای تشکیل می دهد و این لک ه های سیاه پوسته محافظ را فاسد کرده، داخل پیاز را در معرض آلودگی به

 قارچها و باکتریهای نیمه ساپروفیت قرار می دهد.

3. بیماری سیاهک پیاز:

 سیاهک پیاز ابتدا به صورت لکههای درازکشیده، ضخیم و تیره Urocystis cepulae عامل این بیماری است، قارچ رنگ در قاعده برگ گیاهچ ه ها و به محض خروج آنها از خاک ظاهر می گردد. این لکه ها یا نقاط، محتوی اسپورهای گیاهی است که با پاره شدن سطح لکه، اسپورها بیرون ریخته و به محض تشکیل برگ های جدید آلودگی ثانوی توسط همین اسپورها صورت م ی گیرد و برگها متورم و خمید ه می شوند. با پیشرفت بیماری، فلسهای پیاز نیز آلوده شده و رشد پیاز متوقف می شود. بعضی از گیاهچه های آلوده قبل از آنکه تشکیل غده دهند از بین میروند . این بیماری مستقیماً موجب فساد نشده بلکه شرایط را برای حمله پاتوژنهای فاسدکننده در انبار فراهم می سازد.

7) آفات پیاز

آفات مهم پیاز عبارتند از :

1 . تریپس پیاز:

تریپس پیاز زمستان را به صورت حشره کامل و پوره در روی گیاهان، Thrips tabaci L می باشد. عامل آن قارچ بقایای گیاهی و عل ف های هرز و یا زیر کلوخ ها و شکاف های زمینی به سربرده و تعداد نسل آن در ایران احتمالاً 6 نسل میباشد. آفتی است همه چیزخوار و میزبانهای متعددی دارد و درتمام مناطق دنیا انتشار دارد.

 عامل آن حشره کوچکی به رنگ زرد باشد، که در اثر نیش آن روی برگ ها لکه های سفید متمایل به زردرنگی پیدا می شود و برگ ها به تدریج پژمرده و زرد شده و می خشکند. برای مبارزه، اغلب سموم حشر ه کش فسفره مورد استفاده قرار می گیرد، که البته م ی بایست با مدیریت مزرع ه ( از بین بردن عل ف های هرز، عملیات زمستانه شامل یخ آب و غرقاب کردن و دور بودن از مزارع یونجه، استفاده از ارقام متحمل به تریپس) تلفیق گردد.

 2. مگس پیاز:

 یکی از آفات مهم سبزی مگس پیاز است و به طور عمده به پیاز و گاهی به تره، سیر و تره فرنگی خسارت میزند .

 لارو مگس در مزارع پیاز و سیر زندگی می کند و از ساقه، برگ و مخصوصاً خود پیاز تغذیه می نمایند، بدین ترتیب که کرمهایی که داخل خا ک ، از تخم خارج شده و از قسمت زیرزمینی وارد بوته می شوند و کانا ل هایی را در ساقه و قسمتهای نرم گیاه ایجاد م ی نماید. بنابراین برگ ها زرد رنگ و چروکیده و ب الاخره آویزان میگردند و مانع رشد نبات میشوند. برای مبارزه با این آفت می توان نیمه اول اردیبهشت ماه با استفاده از سم حشره کش اقدام به سمپاشی نمود و یا از روش طعمه گذاری استفاده کرد.

و) مرحله برداشت :

 زمان برداشت پیاز بستگی به آب و هوا و خاک، نوع رقم و وضع بازار دارد. برداشت زمانی آغاز می شود که 80 درصد اندام هوایی شروع به زرد شدن نموده و برگ ها روی زمین خوابی ده شوند . در صورتیکه بخواهیم زودتر از موقع برداشت نماییم می بایست آبیاری را در زمان مناسب قطع نموده و یک هفته قبل از برداشت ساقه های هوایی را بوسیله تراکتور یا غلطک روی زمین خواباند . معمولاً 20 روز قبل از برداشت، آبیاری قطع می گردد تا به نگهداری آن بعداز برد اشت کمک نماید . چنانچه برداشت با دست صورت گیرد پیازها را بسته به شرایط آب و هوایی، حدود 3 تا 10 روز در مزرعه باقی م ی گذارند و سپس اقدام به قطع قسمتهای هوایی آن می نمایند . در شرایط عادی، بعداز آنکه قسمت هوایی گیاه کاملاً خشک شد آنها را توسط قیچی و یا ماشین های مخصوص قطع م ی کنند . محل جداسازی

 حدود 4 سانتیمتر بالای پیاز می باشد.

ه) مراحل پس از برداشت:

 پیش از نگهداری باید پوسته های بیرونی، ریشه ها و گردن آن را خشک کرد . چنانچه خشک کردن طبیعی میسر نباشد اقدام به خشک کردن مصنوعی می کنند. بدین ترتیب که آنها را به مدت 4 تا 8 روز در معرض جریان هوای حداکثر تا 30 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 70-60 %، به میزان 5 گرم (2 مترمکعب در هر دقیقه) قرار می گیرد.

دهند. خشک کردن مصنوعی بلافاصله پس از برداشت، در مرحله استراحت فیزیولوژیک باید انجام گیرد، در غیر این صورت حرارت 30 درجه سانتی گراد، موجب افزایش جوانه زنی پیازها می شود. سپس اقدام به خنک کردن پیازها کرده که برای نگهداری در انبار آماده گردد.

 چنانچه محصول جهت مصرف تازه خوری به بازار عرضه شود باید چند روز در هوای آزاد قرار گیرد و در صورتیکه بخواهیم برای مصرف سال آتی در انبار نگهداری نمایید لازم است حدود 20 روز قبل از برداشت، آبیاری قطع شود.

ی) انبار کردن:

 شرایط انبار نمودن پیاز بستگی به زمان، رقم و سایر عوامل کشت دارد. پیازها را در شرایط خشک و عاری از بیماری انبار می کنند. برداشت به موقع، قطع آبیاری قبل از برداشت وعدم مصرف کود سرک در مر احل آخر رشد سبب افزایش طول عمر انباری پیاز می شود.

 در مناطق سردسیر، فصل برداشت مصادف با خنک شدن هوا بوده و نگهداری پیاز در انبارهای معمولی که عبور هوا در اطراف به آسانی انجام گیرد، میسر است. درجه حرارت انبار حدود صفر و رطوبت آن معادل 64 % می باشد.

 سن 70 % مناسب می باشد و بسته به رقم پیاز و شرایط آب و هوایی منطقه ای که پیاز در آن نگهداری می شود رطوبت نسبی 75 می شود ممکن است ا ز 3 تا 7 ماه تغییر کند . در صورت استفاده از سرمای مصنوعی جهت نگهداری، می توان آن را تا 9 ماه نیز حفظ کرد. به طور کلی پیازهایی که طعم تندی دارند بهتر در انبار نگهداری می شود.

چند نکته در مورد پیاز :

1-    علت اشک آور بودن پیاز بخاطر وجود گاز سولفور یا گوگرد در پیاز می باشد.

2-    برای اینکه موقع پوست کندن پیاز اشک از چشمانمان نیاید ، در هنگام پوست کندن پیاز نباید قسمت سر آن را ببریم ، زیرا گاز سولفور یا گوگرد آزاد می شود که مسبب اصلی سوختن چشم ها و در نهایت جاری شدن اشک می باشد.

3-    طبق عقیده تعداد زیادی از محققان ، برای خشک کردن پیاز بهتر است از پیاز های قرمز رنگ استفاده شود.

تاریخچه :

 کشت این گیاه در ایران از زمان های بسیار قدیم معمول بوده و به علت وجود آب و هوای متنوع ( از سردسیری تا معتدل و گرمسیری)، از مناسب ترین مناطق کشت تیپ های مختلف آن می باشد. تا آنجایی که تاریخ نشان می دهد بشر از پیاز استفاده می نموده است. گونه های مورد کشت و زرع احتمالاً بومی نواحی آسیای جنوب غربی می باشند .

 مهاجرین اولیه، پیاز رابه آمریکای شمالی آورده و معرفی کردند . پیازهای جمع آوری شده در قرن 19 توسط گیاه شناسان در آسیای غربی، مبین این است که منشاء پیاز را دامنه شمال ایران، افغانستان ونواحی آسیا می دانند.

 رده بندی گیاهی

 گیاهی است دو ساله و Alliaceae و متعلق به خانواده Allium cepa L . نام علمی پیاز می باشد. گیاه پیاز آلوگام است که حشرات نقش مهمی در گرده افشانی ایفا می کنند. n= تعدادکروموزومهای آن 16همچنین در پیاز، تلقیح به صورت اتوگام نیز انجام می گیرد، بنابراین محصولی که از نباتات آلوگام بدست می آید یکنواخت نیست و این ناخالصی کم و بیش در محصول تجارتی پیاز مشاهده می شود و تعجبی ندارد اگر در یک واریته تجارتی، بعضی از پیازها دیرتر برسند و بعضی زودتر، برخی درشت شوند و برخی ریز بمانند.

 ترکیب پیاز

 پیاز در حدود 89 % آب دارد . بطوریکه تجربه نشان داده است پیازهایی که دارای مواد گلوسیدی بیشتری هستند مدت زیادتری در انبار میمانند. ارزش غذایی در 100 گرم پیاز خوراکی به شرح زیر است:

، 10 میلی گرم ویتامین C ، A 1 % پروتئین، 27 میلی گرم کلسیم، 40 واحد ویتامین - حدود 35 کالری انرژی، 2 0. میلی گرم آهن و / 0 درصد خاکستر، 39 میلی گرم فسفر و 5 / 6- 0 درصد الیاف خام، 1 / 6 - 0/ % 5 کربوئیدرات، 9

 % 0/ 2 چربی.

 بو و طعم پیاز

 که به علت تقطیر ( C6H12S بو و طعم پیاز مربوط به مواد سولفوره فراری است به نام دی سولفید پروپیل آلیل ( در 2 درجه حرارت معمولی تجزیه می شود. به همین جهت طعم پیاز پخته در مقایسه با پیازهای خام خیلی ملایمتر است. همچنین پیاز سفید به علت اینکه مقدار کمتری از این ماده دارد ملایمتر از پیازهای قرمز و زرد می باشد. مقدار ماده مزبور در واریته های دیررس بیشتر از ارقام زودرس است . خاصیت انباری پیاز با افزایش رطوبت آنها کاهش می یابد. بنابراین پیازهای ملایم ( که رطوبت زیادی هم دارند) از خاصیت انباری کمتری نسبت به پیازهای تند( که رطوبت کمتری دارند) برخوردارند.

 پیازهایی که در شرایط رطوبت زیاد نمو می کنند دارای موارد سولفوره فرار کمتری هستند . وقتی که پیاز چندین ماه در انبار می ماند به تدریج تندتر م ی شود. این بالا رفتن درجه تندی پیاز، ممکن است به علت کم شدن آب و هیدراتهای کربن، در نتیجه تغییرات شیمیایی و یا تنفس آن باشد . با تو جه به طعم پیاز می توان تخمینی از مواد سولفوره آن بدست آورد. ماده مولد تندی پیاز، بعداز کندن از زمین یا زخمی شدن آن تشکیل می شود.

ارقام پیاز

به طورکلی ارقام پیاز در سه گروه طبقه بندی می شود :

1- روز کوتاه  ، 2- روز متوسط  ، 3- روز بلند

 الف- پیازهای روز کوتاه :

 زمان لازم  این ارقام در مقایسه با سایر واریته ها، طی دوره رشد، به کمترین طول روز( حدوداً 12 ساعت) برای برداشت محصول، حدوداً 7 ماه به طول می انجامد. از این رو، ارقام روز کوتاه با توجه به شرایط آب و هوایی در پاییز کشت و در اواخر زمستان یا اوایل بهار برداشت می شوند.

 ب- پیازهای روز متوسط :

 این پیازها احتیاج به آب و هوای ملایم و طول روز متوسط داشته و مناسب نواحی معتدل با عرض جغرافیایی  36 و 13  ساعت احتیاج دارند و برای تکمیل غد ه های پیازهای خود - درجه هستند . در این نواحی به طول روز حدود 14و 5 ماهه را باید سپری کنند . این ارقام را در نواحی معتدل تر در زمستان م ی کارند و در اواخر بهار یا اوایل - یک دوره 6 تابستان برداشت می کنند.

 پ- پیازهای روز بلند :

 این ارقام برای تولید پیاز، احتیاج به طول روز زیاد و درجه حرارت بالا دارند . طول روز مناسب برای تشکیل پیاز در این ارقام حد ود 16 ساعت می باشند. نواحی کشت این ارقام در ایران مناطق سرد و معتدل سرد می باشد. این ارقام در اوایل بهار کشت و در اواخر تابستان یا اوایل پاییز برداشت می شوند. دوره رشد آنها حدود 6 ماه می باشد. قابلیت انبار کردن و حمل و نقل این ارقام معمولاً خوب است.

 502 ، هیبرید پریماورا و سرکره برازجان اشاره کرد. PRR از ارقام روز کوتاه می توان به تگزاس ارلی گرانو را نام yellow sweet spainish ، ازارقام روز متوسط میتوان رامهرمز، طارم و سفید ساری، سفید گرگان، لوشان برد.

 یم دنلب از ارقام روز توان قرمز آذرشهر، سفیدکاشان، سفیدق م ، قولی قصه، سفید کمره ای خمین، درچه اصفهان، قرمز ری و محلی کردستان را نام برد.

 فرآیند تولید پیاز

مراحل کاشت پیاز :

الف) آماده کردن زمین :

زمین مناسب برای کشت، بایدسست، حاصلخیز، دارای هوموس زیاد و بخوبی زهکشی شده . خاک سنگین که پس از بارندگی یا آبیاری روی آن سله می بندد مطلوب نمی باشد. خاکهای آلی پوسیده بهترین خاک برای تولید پیاز می باشند.

عمق شخم متوسط بوده و سطح خاک نیز باید بخوبی آماده و کاملاً نرم باشد. برای کاشت پیاز سطوح خشن و ناهموار و نیز نشاهای کوچک یا پیازهای ریز مناسب نمی باشند. همچنین زمین را در م ناطقی که آبیاری می شود تسطیح می کنند تا آبیاری بخوبی انجام شود . از آنجایی که خاکهای آلی پوسیده دارای بافت خوبی هستند به آسانی آماده می شوند. این خاکها قبل از کاشت احتیاج به دیسک، دندانه یا ماله دارند . در زمینهای هوموسی باید دقت نمود.

 برای کشت PH= 6 - 6/ اسیدیته خاک زیاد نشود و این اسیدیته را م ی توان با استفاده از آهک مرتفع نمود . خاکهای 8 این محصول مناسب م ی باشند. پیاز نسبت به شوری خاک حساس بوده و بخصوص در مرحله جوانه زنی حساسیت آن

 زیادتر میباشد و با افزایش شوری خاک، محصول کاهش می یابد.

ب) کود دهی:

 پیاز دارای سیستم ریشه های محدودی می باشد. این سیستم ریشه، نسبت به کود شیمیایی مناسب در هر خاکی واکنش نشان می دهد. نیاز خاکهای آلی پوسیده به کود شیمیایی بسیار متفاوت است . پتاسیم و فسفر عناصر محدود

 کننده محسوب می شوند و تامین آنها باعث افزایش عملکرد خواهد شد . کود دامی برای خاکهای معدنی بخصوص اگر از نظر مواد آلی فقیر باشند . توصیه می شود، ولی در خاکهای هوموسی نیازی به کود دامی نیست و می توان پتاس و

 فسفر مورد احتیاج را از طریق کود شیمیایی به زمین داد . کود دامی را اگر تازه باشد باید به محصولی که قبل از پیاز کشت شده داده شود، ولی اغلب به علت در دسترس نبودن کود حیوانی و اینکه تخم علف هرز موجود در آن ایجاد زحمت می کند از کود شیمیایی استفاده می کنند. کود شیمیایی را بعد از تهیه زمین و قبل از خط کشی، توسط کود پاش به طور سطحی پخش نموده، سپس اقدام به خط کشی می نماید. کود ازت در ابتدا یک سوم در زمین توزیع و دوسوم بقیه در دو یا سه نوبت بعد از سبز شدن توزیع خواهد شد . توزیع اولین کود سرک زمانی که پیازها حدود 2- 30 روز توزیع م ی گردد. نیاز کودی پیاز در جدول 7 - 10 هستند انجام م ی شود و نوبتهای بعدی با فاصله 45 Cm مشاهده می شود.

ج) کاشت:

شرایط آب و هوایی در چگونگی نحوه کاشت تاثیر فراوان دارد و در مناطق سرد، معتدل سرد و نواحی دیم، کشت مستقیم بذر معمولی ترین روش می باشد. در نواحی جنوبی و معتدل گرم می توان با استفاده از نشا اقدام به کشت نمود.

یاپ بذر پیاز را در نواحی گرم، بسته به ناحیه مورد کشت، در یز یا زمستان م ی کارند. کاشت زودتر باعث بوجود آمدن ساقه گل دهنده در بعضی از واریته ها می شود و چنانچه بذر را دیرتر از زمان مطلوب بکاریم، رسیدن آن در بهار به تعویق خواهد افتاد . چنانچه هدف از کشت بذر تهیه پیازچه باشد م ی توان آن را از اواسط شهریور تا اوایل دی ماه ادامه داد.

 6 کیلوگرم می باشد . / در روش کاشت مستقیم، فاصله بین ردیفهای 30 سانتیمتر و میزان بذر مصرفی برای هرهکتار 5جهت تولید پیازهای زودرس و یکنواخت به وسیله نشاء اقدام به کشت می نمایند، در این صورت بذر را باید در خزانه سبز نمود که مساحت خزانه به میزان یک هکتار برای ده هکتار زمین میباشد. ارتفاع نشاءهای جا به جا شده در 3 روز به حد اشباع نگهداری میگردد. - 15 سانتیمتر میباشد رطوبت زمین نیز در مدت 4 - شرایط مناسب حدود 20

 یکی دیگر از روشهای تولید که در استان گیلان بیشتر مرسوم است، استفاده از پیازهای ریزی است که از کشت می نامند و طریقه کشت آن به قرار Onion- Set متراکم بذر در سال قبل تولید شده اند . این نوع پیاز را در اصطلاح زیر است:

 10 گرم، با فاصله ردیف - 1000 بوته در متر مربع کاشته می شود ( میزان 12 - در 15- 20 سانتیمتر ). سال اول بذور پیاز با تراکم 2000 در این روش، به م ی زان کم کود داده م ی شود و از حیث مواد غذایی زمین ضعیف می باشد . پیازها در اثر تراکم زیاد و کمبود مواد غذایی، خیلی زود به حد رسیدگی م ی رسند. این پیازهای ریز با قطر کمتر از 25 میلی متر جهت کشت در سال بعد با تراکم 30 تا 80 بوته در متر مربع با توجه به اندازه آن مو رد استفاده قرار م ی گیرند . در

 1 الی 2 ماه زودتر از پیازهای معمولی وارد بازار می شود.

د)  مرحله داشت

1) آبیاری

 پیاز به آب فراوان نیاز دارد و در اراضی سنتی که سطح خاک زود شود باید دقت نمود اطراف ریشه پیاز رطوبت ک افی موجود باشد . کشت آبی بیشتر از دیم تولید محصول می نماید ولی در نقاط مرطوب شمال می توان پیاز را به صورت دیم کاش ت . پیازهای حاصل از کشت آبی، وزن بیشتری نسبت به محصول دیم در انبار از دست می دهند.

 آب بیش از حد باعث دیررس شدن و زردی برگها می شود. از طرف دیگر، کم آبی باعث کاهش عملکرد می شود . به طور معمول مزرعه را هر 5 الی 7 روز یکمرتبه آبیاری م ی کنند و میزان آب مصرفی با توجه به منطقه کشت، زمان کشت، روش تولید و نوع خاک متغیر می باشد.

 2) وجین و سله شکنی

 از آنجایی که پیاز دارای ریشه سطحی و کوتاه است، عملیات وجین و سله شکنی در عمق کم صورت می گیرد . این عملیات پس از استقرار بوت ه های پیاز انجام م ی گیرد تا علف های هرز به بوته پیاز غلبه نکند . تعداد دفعات سله شکنی

 نسبتاً زیاد می باشد.

 3) خوابانیدن برگ سبز

 گاهی اوقات قسمت هوایی پیاز یعنی برگهای سبز آن به رشد رویشی خود ادامه داده و پیاز دیررس میشود. این عمل به علت آب اضافی و یا کودهای ازته می باشد و لذا برای جلوگیری از دیررس شدن باید مانع رشد برگ ها شد . این عمل با شکستن و خوابانیدن برگ ها روی زمین صورت می گیرد. در صورتیکه هوا مرطوب باشد ممکن است برگ ها مجدداً از زمین ب لند شوند، لذا به فاصله یک هفته تا ده روز عمل خوابانیدن را می توان تکرار نمود . این عمل به وسیله شن کش و در سطح وسیع با غلطک های سبک باغبانی صورت می گیرد.

4) علف های هرز

یکی از علل کاهش عملکرد محصول وجود علف هرز در مزرعه باشد. علف هرز را می توان در زراعت خطی توسط کولتیواتور یا وجین دستی از بین برد . از علف کشها در کنترل علف هرز استفاده می نمایند. مسئله مهم در مورد علف کش دقت در شرایط زمان و مصرف است زیرا که رطوبت یا درجه حرارت و یا بارندگی می تواند عوامل تغییر دهنده نتیجه کار باشد.

 5) روش های مبارزه شیمیایی

 1- ماده موثره، پس از کشت بذر پیاز و قبل از رویش، مصرف می شود . Kg/ ha علف کش داکتال به میزان این علف کش بر علیه اغلب باریک برگها ( گراسها) و پهن برگهای یکساله بذری همچون تاج خروس، جوموشک، خرفه، قیاق و پوآ استفاده می کنند.

2- علف کش گراماکسون بلافاصله قبل از رویش پیاز در شرایطی که فقط علف های هرز رویش دارند مستقیماً روی علف های هرز پاشیده شده و مصرف آن 3 لیتر در هکتار می باشد.

3- علف کش ترفلان به میزان 2 لیتر قبل از کاشت با خاک مخلوط شده و در کشت پیاز مادری، جهت تولید بذر و انتقال نشاء مصرف می شود، ولی در کشت مستقیم بذر نباید از Onion- set استفاده می گردد. همچنین در کشت

 ترفلان استفاده نمود.

 4-  لیتر در هکتار پس از سبز شدن پیاز و در مرحله 6 برگی علف های هرز پهن / 5- علف کش توتریل به میزان 3 برگ استفاده می شود.

6) بیماری های پیاز

 قارچها و باکتریها به بوته پیاز در مزرعه و یا به خود پیاز در انبار حمله می نمایند. لازم به ذکر اس ت . قارج کش ها به منظور خاصیت حفاظتی مصرف م ی شوند و تنها قادرند مانع از ایجاد آلودگی گردند، اما نمی توانند از شیوع بیماری ایجاد شده جلوگیری نماین د . ترکیبات مسی و تیوکاربا م اتها در پیشگیری بیماریهای قارچی پیاز موثرن د . بیماریهایی که در ایران مشاهده شده است به قرار زیر می باشند:

1 . بیماری پوسیدگی خاکستری:

 حمله Botrytis allii این بیماری در انبار به پیاز مخصوصاً به نوع سفید آن کند. عامل آن قارچی است به نام که به ندرت پیا ز را در مزرعه مورد هجوم قرار می دهد. این بیماری خیلی کم به پیازهای سالم حمله می کند،  munnبنابراین در حمل و نقل پیاز باید دقت نمود.

2 . بیماری لکه ستاره ای پیاز :

 است که نوعی قارچ بوده و روی پوست خارجی پیازهای سفید، لکه های Colletotrichum circinans عامل آن سیاه ست ارهای تشکیل می دهد و این لک ه های سیاه پوسته محافظ را فاسد کرده، داخل پیاز را در معرض آلودگی به

 قارچها و باکتریهای نیمه ساپروفیت قرار می دهد.

3. بیماری سیاهک پیاز:

 سیاهک پیاز ابتدا به صورت لکههای درازکشیده، ضخیم و تیره Urocystis cepulae عامل این بیماری است، قارچ رنگ در قاعده برگ گیاهچ ه ها و به محض خروج آنها از خاک ظاهر می گردد. این لکه ها یا نقاط، محتوی اسپورهای گیاهی است که با پاره شدن سطح لکه، اسپورها بیرون ریخته و به محض تشکیل برگ های جدید آلودگی ثانوی توسط همین اسپورها صورت م ی گیرد و برگها متورم و خمید ه می شوند. با پیشرفت بیماری، فلسهای پیاز نیز آلوده شده و رشد پیاز متوقف می شود. بعضی از گیاهچه های آلوده قبل از آنکه تشکیل غده دهند از بین میروند . این بیماری مستقیماً موجب فساد نشده بلکه شرایط را برای حمله پاتوژنهای فاسدکننده در انبار فراهم می سازد.

7) آفات پیاز

آفات مهم پیاز عبارتند از :

1 . تریپس پیاز:

تریپس پیاز زمستان را به صورت حشره کامل و پوره در روی گیاهان، Thrips tabaci L می باشد. عامل آن قارچ بقایای گیاهی و عل ف های هرز و یا زیر کلوخ ها و شکاف های زمینی به سربرده و تعداد نسل آن در ایران احتمالاً 6 نسل میباشد. آفتی است همه چیزخوار و میزبانهای متعددی دارد و درتمام مناطق دنیا انتشار دارد.

 عامل آن حشره کوچکی به رنگ زرد باشد، که در اثر نیش آن روی برگ ها لکه های سفید متمایل به زردرنگی پیدا می شود و برگ ها به تدریج پژمرده و زرد شده و می خشکند. برای مبارزه، اغلب سموم حشر ه کش فسفره مورد استفاده قرار می گیرد، که البته م ی بایست با مدیریت مزرع ه ( از بین بردن عل ف های هرز، عملیات زمستانه شامل یخ آب و غرقاب کردن و دور بودن از مزارع یونجه، استفاده از ارقام متحمل به تریپس) تلفیق گردد.

 2. مگس پیاز:

 یکی از آفات مهم سبزی مگس پیاز است و به طور عمده به پیاز و گاهی به تره، سیر و تره فرنگی خسارت میزند .

 لارو مگس در مزارع پیاز و سیر زندگی می کند و از ساقه، برگ و مخصوصاً خود پیاز تغذیه می نمایند، بدین ترتیب که کرمهایی که داخل خا ک ، از تخم خارج شده و از قسمت زیرزمینی وارد بوته می شوند و کانا ل هایی را در ساقه و قسمتهای نرم گیاه ایجاد م ی نماید. بنابراین برگ ها زرد رنگ و چروکیده و ب الاخره آویزان میگردند و مانع رشد نبات میشوند. برای مبارزه با این آفت می توان نیمه اول اردیبهشت ماه با استفاده از سم حشره کش اقدام به سمپاشی نمود و یا از روش طعمه گذاری استفاده کرد.

و) مرحله برداشت :

 زمان برداشت پیاز بستگی به آب و هوا و خاک، نوع رقم و وضع بازار دارد. برداشت زمانی آغاز می شود که 80 درصد اندام هوایی شروع به زرد شدن نموده و برگ ها روی زمین خوابی ده شوند . در صورتیکه بخواهیم زودتر از موقع برداشت نماییم می بایست آبیاری را در زمان مناسب قطع نموده و یک هفته قبل از برداشت ساقه های هوایی را بوسیله تراکتور یا غلطک روی زمین خواباند . معمولاً 20 روز قبل از برداشت، آبیاری قطع می گردد تا به نگهداری آن بعداز برد اشت کمک نماید . چنانچه برداشت با دست صورت گیرد پیازها را بسته به شرایط آب و هوایی، حدود 3 تا 10 روز در مزرعه باقی م ی گذارند و سپس اقدام به قطع قسمتهای هوایی آن می نمایند . در شرایط عادی، بعداز آنکه قسمت هوایی گیاه کاملاً خشک شد آنها را توسط قیچی و یا ماشین های مخصوص قطع م ی کنند . محل جداسازی

 حدود 4 سانتیمتر بالای پیاز می باشد.

ه) مراحل پس از برداشت:

 پیش از نگهداری باید پوسته های بیرونی، ریشه ها و گردن آن را خشک کرد . چنانچه خشک کردن طبیعی میسر نباشد اقدام به خشک کردن مصنوعی می کنند. بدین ترتیب که آنها را به مدت 4 تا 8 روز در معرض جریان هوای حداکثر تا 30 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 70-60 %، به میزان 5 گرم (2 مترمکعب در هر دقیقه) قرار می گیرد.

دهند. خشک کردن مصنوعی بلافاصله پس از برداشت، در مرحله استراحت فیزیولوژیک باید انجام گیرد، در غیر این صورت حرارت 30 درجه سانتی گراد، موجب افزایش جوانه زنی پیازها می شود. سپس اقدام به خنک کردن پیازها کرده که برای نگهداری در انبار آماده گردد.

 چنانچه محصول جهت مصرف تازه خوری به بازار عرضه شود باید چند روز در هوای آزاد قرار گیرد و در صورتیکه بخواهیم برای مصرف سال آتی در انبار نگهداری نمایید لازم است حدود 20 روز قبل از برداشت، آبیاری قطع شود.

ی) انبار کردن:

 شرایط انبار نمودن پیاز بستگی به زمان، رقم و سایر عوامل کشت دارد. پیازها را در شرایط خشک و عاری از بیماری انبار می کنند. برداشت به موقع، قطع آبیاری قبل از برداشت وعدم مصرف کود سرک در مر احل آخر رشد سبب افزایش طول عمر انباری پیاز می شود.

 در مناطق سردسیر، فصل برداشت مصادف با خنک شدن هوا بوده و نگهداری پیاز در انبارهای معمولی که عبور هوا در اطراف به آسانی انجام گیرد، میسر است. درجه حرارت انبار حدود صفر و رطوبت آن معادل 64 % می باشد.

 سن 70 % مناسب می باشد و بسته به رقم پیاز و شرایط آب و هوایی منطقه ای که پیاز در آن نگهداری می شود رطوبت نسبی 75 می شود ممکن است ا ز 3 تا 7 ماه تغییر کند . در صورت استفاده از سرمای مصنوعی جهت نگهداری، می توان آن را تا 9 ماه نیز حفظ کرد. به طور کلی پیازهایی که طعم تندی دارند بهتر در انبار نگهداری می شود.

چند نکته در مورد پیاز :

1-    علت اشک آور بودن پیاز بخاطر وجود گاز سولفور یا گوگرد در پیاز می باشد.

2-    برای اینکه موقع پوست کندن پیاز اشک از چشمانمان نیاید ، در هنگام پوست کندن پیاز نباید قسمت سر آن را ببریم ، زیرا گاز سولفور یا گوگرد آزاد می شود که مسبب اصلی سوختن چشم ها و در نهایت جاری شدن اشک می باشد.

3-    طبق عقیده تعداد زیادی از محققان ، برای خشک کردن پیاز بهتر است از پیاز های قرمز رنگ استفاده شود.