Dzieci zdolne

Materiał montessoriański sprawdza się w pracy z dziećmi uzdolnionymi, sprzyja odkrywaniu mocnych stron dziecka. Swobodna praca daje możliwość indywidualizacji i zróżnicowania procesu nauczania.

W ramach sympozjum „Zdolność dziecka w aspekcie pedagogiki Montessori” odbywającym się w Linz w 2006 roku, podejmowano zagadnienia dotyczące szans rozwojowych dzieci przedszkolnych przez etapy szkolnej kariery ucznia. Poruszane były między innymi zagadnienia uczenia zindywidualizowanego, postrzeganie etapu przedszkolnego jako okres podnoszenia zdolności dziecka.

Dzieci niepełnosprawne

Teoria Marii Montessori, stosowana w pracy z dziećmi o prawidłowym rozwoju intelektualnym, równie dobrze sprawdza się w pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną. Maria Montessori pisała: „miałam przeczucie, że sprawa niedorozwiniętych jest natury bardziej pedagogicznej niż medycznej”. Maria Montessori zauważyła, że dzieci niepełnosprawne posiadają potrzebę niezależności, samodzielności, komunikacji, poruszania się, życia w grupie społecznej, wolnego wyboru i są zdolne do sterowania własnym działaniem, samomotywowaniem, samozdyscyplinowaniem, samouczeniem się. 

Rzetelna i wnikliwa obserwacja każdego dziecka rozpoczyna się już od pierwszych dni pobytu dziecka w środowisku przedszkolnym. Jest to wstępna diagnoza dziecka we wszystkich obszarach rozwojowych, a zapis jej wyników dokonuje się w specjalnych arkuszach diagnostycznych. Pozwala to nauczycielkom ukierunkować i stymulować prace dziecka.

Przygotowane otoczenie

Do przygotowanego otoczenia należą :

• budynek przedszkolny
• sprzęty znajdujące się w nim
• materiał rozwojowy oraz inne pomoce dydaktyczne wspierające rozwój dziecka
• osoba nauczyciela

Rozwój społeczny

Rozwój społeczny dziecka dokonuje się mieszanej wiekowo grupie. Według Montessori, heterogeniczna wiekowo grupa społeczna bardziej odpowiada realiom świata zewnętrznego, jest naturalną stymulacją sytuacji rodzinnej, umożliwia codzienną konfrontację z kolegami młodszymi i starszymi. Korzyści wynikające z takiej organizacji przedsięwzięć wychowawczych to stworzenie dziecku szansy udzielani się, przyjmowanie pomocy, doznawania opieki, ale też dostrzeganie potrzebującego.

Formy pracy

Formy pracy montessoriańskiej

• szacunek i uznanie praw dziecka do swobody, nie naruszającej praw innych,
• wspomaganie rozwoju dziecka przez rozwijanie jego samodzielności w codziennym życiu i badaniu świata,
• zachowanie logicznej kolejności działań pedagogicznych: indywidualna praca z dzieckiem nigdy nie jest mu narzucana i poprzedzana jest wnikliwą obserwacją,
• współpraca z rodzicami, naturalnymi sprzymierzeńcami w naszych poszukiwaniach.

Materiał rozwojowy

Materiał dydaktyczny tworzy logicznie uporządkowaną całość programową. Umożliwia wyjście w uczeniu się dziecka od doświadczenia i poznania zmysłowego, służy nie tylko rozwojowi intelektu, ale kształceniu całej osobowości. Swoje materiały Maria Montessori nazywała również „zmaterializowaną abstrakcją”, ponieważ służą temu by abstrakcyjne procesy stawały się namacalne. 

Materiały montessoriański uwzględniają stopień rozwoju dziecka, odpowiadają danej wrażliwej fazie oraz samej logice rzeczy tak, aby dziecko ucząc się mogło ogarnąć większe sekwencje poznawcze. Oddziaływają całościowo, zwłaszcza angażują zmysły i pobudzają ruch. Budzą poczucie estetyczne, motywację, ciekawość i zainteresowania, przez co wyzwalają różne formy aktywności.

Zasady pedagogiczno - dydaktyczne (2)

Zasady pedagogiczne i dydaktyczne Marii Montessori można zawrzeć w słowach:

• aktywizacja, której celem jest samodzielna praca własna dzieci, przede wszystkim przez swobodny wybór materiału, z przez to zadań poznawczych i przez swobodę wyboru miejsca w sali i między klasami w imię swobody uczenia się na różnych poziomach i stopniach kształcenia, uczenia się wzajemnie w grupach mieszanych rocznikowo,
• ograniczanie ingerencji, czyli pomaganie dziecku tylko na tyle by samo mogło pracować dalej albo pomaganie mu tylko wtedy, gdy o to poprosi,
• indywidualizowanie,
• uwzględnianie potrzeb fizycznych, psychicznych i fizjologicznych,
• uzmysławianie, głównie przez przybliżanie zmysłom,
• respektowanie osobowej głębi wewnętrznej, prawo dziecka do tajemnicy.

Zasady uczenia się

Zasady uczenia się ucznia:

• małe systematycznie nadbudowywane kroki poznawcze,
• wewnętrzna motywacja (budzenie zainteresowań i nawiązywanie do zainteresowań),
• indywidualne tempo uczenia się,
• wariancja i powtórzenia.

Zasady pedagogiczno - dydaktyczne

Zasady pedagogiczno-dydaktyczne zostały sformułowane przez Marię Montessori na podstawie obserwacji dzieci, wynikają z naturalnych skłonności. Są to:

• indywidualizacja,
• samodzielność,
• samokontrola,
• wolny wybór materiału rozwojowego,
• wolny wybór miejsca i czasu pracy,
• stopniowania trudności,
• ograniczenie,
• ład i porządek.

Nowy nauczyciel

Nauczyciela obowiązują zasady pedagogiczne z nich wynikające, takie jak: kochać dziecko, wpływać motywująco i zachęcająco, dawać pomoc w dochodzeniu do samodzielności, być autorytetem fachowym i osobistym, obserwować dziecko z naukową ścisłością, pogłębiać wiedzę naukową na temat dziecka i stale się doskonalić, chcieć i umieć wciąż na nowo kształtować otoczenie dziecka, odpowiednio do zainteresowań małego człowieka i wymagań życia, zapewnić spokój i porządek – warunki niezbędne do zaistnienia polaryzacji uwagi, kierować i wychowywać pośrednio, zawsze umożliwić dziecku swobodny wybór zajęcia.